Vijftien jaar na de succesvolle lancering van de boeken “Leren Denken met Economie” en “Leren Denken met Bedrijfseconomie” is het tijd voor een nieuw werkvormenboek voor activerend economieonderwijs: “Economisch Leren Denken”. Dit nieuwe boek is samengesteld voor economiedocenten in het voortgezet onderwijs, het middelbaar beroepsonderwijs en het hoger beroepsonderwijs. Het is ontwikkeld om naast de eigen methode te gebruiken. Het boek bevat activerende werkvormen voor gebruik in de economieles. Deze werkvormen ondersteunen de ontwikkeling van belangrijke economische denkvaardigheden bij lerenden.
In het onderwijs lijkt momenteel meer aandacht te komen voor tijd- en plaatsonafhankelijke vormen van leren. Lerenden verwerven delen van kennis via bijvoorbeeld online instructiefilmpjes die zij voorafgaand aan de les bekijken. Voor economiedocenten is het dan soms zoeken naar betekenisvolle denk- en leeractiviteiten die tijdens de les kunnen worden ingezet. De activerende werkvormen in dit boek zijn voor dit laatste uitermate geschikt. Zij dagen lerenden uit om – vaak samen met groepsgenoten – de door hen verworven basiskennis te verdiepen of toe te passen. De lerende is daarbij degene die actief en in dialoog met medelerenden kennis construeert. De docent is de initiator, begeleider en debriefer van dit proces.
De opdrachten in dit boek zijn vrijwel alle open; dat wil zeggen dat er nagenoeg altijd meerdere antwoorden mogelijk zijn. De opdrachten zijn bovendien vaak dusdanig complex dat lerenden alles wat ze weten over het onderwerp en over een geschikte aanpak, moeten gebruiken. Er is vaak ook sprake van een cognitief conflict: de informatie die lerenden krijgen is voor méér dan één uitleg vatbaar of is onvolledig en soms zelfs onjuist. Lerenden zijn daardoor gedwongen om de betekenis die ze aan de informatie geven, te verwoorden en met elkaar te bespreken. Samen een probleem oplossen betekent dat ze hardop moeten denken. Groepswerk is daarom een essentieel kenmerk van veel van deze werkvormen. Tijdens de debriefing (ofwel nabespreking) krijgen lerenden zicht op alternatieve strategieën voor het aanpakken van een bepaalde taak en leren ze een aanpak te kiezen in een nieuwe situatie. Veel van de werkvormen in dit boek zijn “oude bekenden” voor gebruikers van de twee eerder verschenen boeken. Deze werkvormen hebben de afgelopen jaren hun kracht bewezen in de dagelijkse praktijk. Wel zijn ze aangescherpt, herordend en up-to-date gemaakt. Bij elke beschreven werkvorm zijn voor de diverse economische vakcontexten toepassingen uitgewerkt in “ready-to-play” lesmateriaal. Elke werkvorm bevat kopieerbare bronnen en schema’s waarmee u en de lerenden direct aan de slag kunnen. Bij elke werkvorm staat voor u als docent stap voor stap uitgelegd wat er te gebeuren staat. Deze informatie is als volgt geordend:
- Algemene beschrijving
- Voorbereiding
- Instructie
- Debriefing
- De algemene werkwijze van de werkvorm.
- De vooraf door u als docent te treffen voorbereidingen.
- De wijze waarop er in deze les gewerkt gaat worden.
- De vormgeving van de zo essentiële nabespreking van de werkvorm.
Dit boek kent meerdere gebruikersniveaus. Allereerst kunt u de werkvormen uit dit boek gebruiken om uitdagende lessen te geven. Alle materialen zijn zo afgedrukt dat ze direct kopieerbaar en toepasbaar zijn. Ten tweede zou u eigen varianten op werkvormen uit dit boek Economisch Leren Denken Roel Grol kunnen ontwikkelen. Tenslotte is er het niveau van een schoolbrede leerplanontwikkeling: om denkvaardigheden bij leerlingen effectief te ontwikkelen, moet niet alleen de economiedocent aan de slag met ‘Leren Denken’-werkvormen, maar zou binnen elk vak op vakspecifieke wijze kunnen worden gewerkt aan het ontwikkelen van denkvaardigheden.
Ik hoop dat “Economisch Leren Denken” actief in de economielessen gebruikt gaat worden. Net als bij “Leren Denken met Economie” en “Leren Denken met Bedrijfseconomie” is het nadrukkelijk toegestaan om de materialen uit dit boek te kopiëren en, met vermelding van bron, in de les te gebruiken. Ik wens alle docenten en lerenden die hiermee aan de slag gaan veel plezier en succes!
Roel Grol
Nijmegen, april 2019